İnsanın Yüceliğini Anlama Yolunda Yağmurdan Kaçarken Doluya Tutulmak: Guénoniyen Batınîlik
Mustafa SEKİLİ
Zübeyir Yetik, İnsanın Yüceliği ve Guénoniyen Batınîlik, Fikir Yayınları, İstanbul 1992, 340 sf.
Türkiye’de öteden beri bir “te’lif eser” problemi yaşanıyor ve düşünce hayatımızın “tercüme eserler”in bombardımanı altında olması tartışılıyor. Ayrıca nitelikli mütercim sorunsalını da göz önünde bulundurursak meselenin boyutları daha vahim görünüyor.
Bu ve benzeri nedenlerden dolayı “te’lif eserler”e kendimi daha yakın hissetmişimdir. Yazarla aramda üçüncü şahıs yoktur. Yazarın direk muhatabı “ben” imdir. Olayı kutsal kitaplar bağlamında düşünürsek; sanki mütercimler – buna medya ve reklam olgusunu da ekleyin- Tanrıyla arama giren ve kutsal kitaplarla ben arasında perdedârlık fonksiyonu icra eden, gerçekliğin üzerini kendi yorumlarıyla kapatan, beni manipüle den rahipler gibidir.
İşte, Fikir Yayınları, rahatlıkla her ortamda taşınabilir boyutta olan bir kitapla bizi yazarla aracısız buluşturmayı hedeflemiş.
Kitap; eksen olarak “ iman ediş”ler bağlamındaki “insan”ı ele alıyor. Daha farklı bir biçimde ifade edersek; “insanın yüceliği” ve “insanın yücelişi” bağlamlarında iki ayrı “inanç”a dayalı din kümeleri açılımında insanlık serüvenine siyasal yaklaşımları içeriyor. Yazarın ifadesiyle eser, “tümüyle siyasal bir özellik belirtmektedir.”
“İnsanın yüceliği” ve “insanın yücelişi” ayrımı yazar tarafından çok net olarak ortaya konuyor. Bu farklılık, beraberinde “iletilmiş dinler” ile “türetilmiş dinler”i gündeme getiriyor. Başka bir ifadeyle “Batı dinleri” ve “Doğu dinleri”. Zübeyir Yetik’in Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’ı “Batı dinleri” içinde sınıflandırması, farklı ve özgün olarak nitelendirilebilir.“Zübeyir Yetik, bütün konulara rahatlıkla girebilen yetkin bir kalem. Tarihten dinler tarihine; sosyolojiden psikolojiye; antropolojiden kozmolojiye; astrolojiden iktisada; mezhepler tarihinden tasavvufa; Kur’an ayetlerinden hadislere kadar değişik disiplinler üzerinde çok farklı açılımları beraberinde getiren eleştirici mantaliteye sahip, bölünmüşlükten uzak bir zihin, sistematik bir düşünce adamı olduğunu hissettiriyor.
Kitap, de “yüceliş bağlamında insan”ın serüveni anlatılıyor ve gerçekten çok iyi kurgulanmış. Konular arasındaki bütünlük okura kendisini hissettiriyor. Usta bir film yönetmeninin izleyiciyi filme katması gibi yazar, okuyucuyu kendi tartışma platformuna rahatlıkla çekebiliyor. Sıkılmadan yazarla birlikte uzun bir yolculuğa çıkıyorsunuz. Açık, anlaşılır, rahat bir üslûp hakim bir esere.
Yetik, dili çok iyi kullanıyor. Kitapta; yer yer akademik nitelikte bazen bir sohbet sıcaklığında, zaman zaman da konuların daha iyi anlaşılması için maddeleştiren bir öğretmen üslûbu öne çıkıyor ve lüzumsuz ayrıntılardan olabildiğince kaçınıyor.
Kitapta yoğun olarak işlenen “yüceliş öğretisi”ni yazardan alıntılayalım: “Anlatımlarda kimi ‘varyantlar’ gözlense de, ‘yüceliş öğretileri’nin tümü, ‘ruh’a yönelik ve ilişkin söylemlerin verimi olan ‘ortak bir inanç’ta birleşmekte, bu özellikten ötürü de, ‘varlık’ çerçevesindeki şeyler bütünüyle ‘seoterik/batınî/içrek’ bir anlama bürünmekte, bu içrek yapı ‘okkültik/gaybî/gizlici’ öğelerle örgüleşmekte, dolayısıyla bu şeylerin ‘bilgi’si ‘gnostik/irfanî/aşkınbiliş’e dönüşmekte; bu ise, sonuçta, ‘mistik/sırrî/gizemci’ bir inanç ve disiplini, ifade edici bir ‘gelenek’ olarak Babil’den, Eski Mısır’dan Yeni Hint’e dek bütün zaman ve mekânlarda işlevlenmiş bir yaygınlık göstermektedir. Öyle ki, söz gelimi bundan 26 yüzyıl önce Hindistan’da yaşamış bulunan Şankara’nın anlatıları gibi, ondan yüzyıl kadar sonraki Yunanlı Pisagor’un yazdıklarını da, elbette kimi kelimelerini değiştirip, “İslâmlaştırarak”, 1500–2000 yıllık ardılları “müslüman mutasavvıf”lardan şunun ya da bunu görüşleri niyetine, rahatlıkla okuyabilir ya da aynı savları, önerileri, öğütleri, yönlendirmeleri –pekâlâ- günümüzdeki falan veya filan ‘efendi hazretleri’nden duyup dinleyebilirsiniz.”
Yapıtın önemli bir bölümünde “Bir yüceliş öğretisi olarak Guénoniyen batinîlik” bütün gerçekliğiyle tartışamaya açılıyor. René Guénon ve eserleri üzerinde yapılan ciddî derinlemesine tahliller ve insanı düşünceye sevk eden yoğun eleştiriler birçok soru işaretini beraberinde getiriyor. Okuyuculara, “gelenek” konusunda yeniden düşünmeleri, Batı’dan ve Doğu’dan gelen rüzgârlara hemen kapılmaması gereği salık veriliyor. René Guénon, Muhyiddin-i Arabî, Martin Lings, T. Burckhardt, Fritjof Schuon gibi, eserlerin çoğu Türkçe’ye çevrilmiş isimler ve eserleri üzerindeki esrar perdeleri bir bir aralanıyor. Gizemli bir öğreti olan “gelenek” bütün güzlülüklerinden arındırılmış olarak açığa çıkarılıyor. Ne idüğü konusunda zengin ve doyurucu ipuçları veriliyor. Son zamanlarda bazı çevreler tarafından özellikle gündeme getirilen, savunulan, bir çıkış yolu olarak sunulan “gelenek” üzerinde bu düzeydeki eleştirilerin yeni bir tartışmayı da alevlendirdiğini de hatırlatalım. Konunun geniş platformlarda uzman kalemler tarafından tekrara tartışmaya açılması, zihinlerin netleşmesi açısından sorumluluk sahibi aydınlara düşen önemli bir görevdir.
Zübeyir Yetik, René Guénon ve şakirtlerince ısrarla gündeme getirilen bir kurtuluş yolu, alternatif olarak sunulan “gelenek” adı altındaki “insanlığın ortak mirasını” diriltme çabalarının sonuçlarını, bu konudaki hile ve tezgâhları, birey ve toplum üzerindeki zararlarını, olaya duyarlı, sorumluluk sahibi bir aydın titizliğiyle ortaya koyduktan sonra, tüm insanları, “insanlık onurlarını” kurtarmaya, “onur”un savaşımına “özgürleşme” seferberliğine, başka şeye veya başkasına değil, Kur’an’ın kendisine teslim olmaya çağırıyor.
“Gelenek”in ciddi şekilde sorgulandığı, farklı, özgün ve uzun bir çabanın zengin bir ürünü olan yapıt, kuşkusuz okuyucuda derin bir zihnî perspektif oluşturacak.
Son olarak şunu da söylemek gerekiyor. Fikir Yayınları Türkiye’de düşünce hayatına önemli katkılarda bulunan eserler yayımladı. Bugün olmaması fikir hayatımız açısından büyük bir kayıp.
Ayrıca sahibi Nihat Armağan’ı da rahmetle anmak bir vefa borcunun yerine getirilmesi bizim için. Zübeyir Yetik’ten yeni eserler bekliyoruz. Zira okuyucunun onun gibi yetkin kalemlere çok büyük ihtiyacı var.
(bu yazıyı buraya koymamda mustafa hocamın yardımı çok oldu bana kitap hakkında çok yardımcı olduğu için sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum
çaktırmayın arasıra siteye uğruyo napıyom ne ediyom diye)